Il-ħsieb letterarju

            Naqblu li f’pajjiżna, il-poeżija ftit li xejn infittxuha.  Ftit ferm huma dawk li jaqraw il-poeżija, u allura, bir-raġun kollu l-bejgħ tal-kotba tal-poeżiji huwa baxx ħafna. Minn dak li naraw u nħossu, bil-korrispondenza li nirċievu, ftit wisq huma dawk li jitħajru, jew iħossu l-ġibda li jiktbu l-poeżija. Imbagħad, ftit fuq li ftit huma dawk li jippubblikaw il-poeżija.

            Issib awturi, li titkellem magħhom u jgħidulek li jekk jaslu li jippubblikaw xogħlijiethom fi ktieb ta’ poeżiji – jispiċċaw biex iqassmu l-kotba lill-ħbieb. Minn dan nintebħu li, minbarra li fil-karattru tiegħu l-poeta huwa xi ftit riservat, maqtugħ għalih waħdu,  il-ħajja tal-poeta qed tkompli tingħalaq. F’pajjiżna ftit li xejn jeżisti ftuħ fejn il-poeta jista’ jesprimi lilu nnifsu. Jitkellem dwar dak li jkun qed iħoss u xi jkun qed jikteb.

            Allura qed nispiċċa bil-parti l-kbira ta’ dawk li jiktbu l-poeżija, jagħmlu dan bħala sfog. Jiktbu u jħallu l-poeżiji maqfula f’xi ktejjeb, f’xi kexxun. It-tama tagħhom hija biss, li xi paġna letterarja bħal din tagħtihom ftit spazju fejn ikunu jistgħu jimirħu. Fejn jaraw il-versi tagħhom jidhru iswed fuq l-abjad, bit-tama li jinqraw.

            Ninsabu kuntenti li din il-paġna letterarja tintlaqa’ tajjeb minn udjenza mħawra u miftuħa. Tkellmu magħna żgħażagħ, u anke anzjani ta’ ’l fuq minn tmenin sena li jsegwu dak li nwasslu kull nhar ta’ Ħadd. Dan huwa ta’ nkoraġġiment kbir, iżda mhux biżżejjed biex il-poeta jilħaq l-għanijiet tiegħu. Il-poeta jinħtieġ l-inkoraġġiment tal-pubblikazzjoni, il-wens tal-qarrejja mal-kritika kostruttiva tagħhom, flimkien ma’ għarfien f’kull livell ieħor tal-ħajja.

            Għalhekk, bilfors li l-argument tagħna jmur lejn is-sistema edukattiva ta’ pajjiżna. U hawn nistaqsu: x’inhu l-mod li bih qed tiġi ppreżentata u mgħallma l-poeżija Maltija? Liema poeżiji qed jinqraw lill-istudenti tagħna?  Liema poeti qed jitressqu quddiem l-istudenti biex jistudjawhom u jikkritikawhom? U dan kollu kif qed isir? 

            Jekk dawn il-miri se jibqgħu mmirati u ffukati fuq l-istess poeti m’aħna se naslu mkien.  Jekk se nibqgħu ntambru fuq l-istess sistema ta’ tagħlim li ma ħallietx riżultati pożittivi, m’aħniex se nilħqu l-miri meħtieġa u mistennija. Jekk it-tagħlim se jibqa’ mibni fuq l-għan li l-istudent jgħaddi mill-eżami – ma nkunu għamilna l-ebda qabża ’l quddiem. Jekk fuq kollox se ngħallmu l-poeżija għar-raġuni li din tinsab imdeffsa fil-kurrikulu, m’aħna se nġarrfu qatt il-ħitan li qed ixekklu l-poeżija u l-poeti.

            Żgur li wasal il-waqt li nfasslu qafas ġdid dwar kif għandha tiġi ppreżentata l-poeżija lill-ġenerazzjoni żagħżugħa tal-lum u ta’ għada. Żgur li wasal iż-żmien li ngħaddu l-ktieb f’idejn uliedna bħala rigal, bħala ħabib – u mhux aktar bħala dixxiplina għax mingħajru ma jaslux li jilħqu fejn iridu. Diġa` xħetna pass lejn direzzjoni ħażina meta bħala sostitut għall-ktieb instab il-mezz tan-noti. Għax bin-noti jkun hemm tagħrif biżżejjed biex l-istudent – flok iqatta’ ċertu ammont ta’ ħin fuq il-ktieb – jgħaddi n-noti u jkollu l-bażi, jekk mhux aktar ukoll biex iwieġeb il-mistoqsijiet fil-karta tal-eżami.

            X’kien ir-riżultat minn din l-esperjenza? Tfal u żgħażagħ jgħaddu s-snin tal-iskola f’ġirja sħiħa sa ma jaslu għall-eżamijiet u jeħilsu. Mingħajr ma ddedikajna ħin biżżejjed biex nuruhom is-sabiħ tal-qari, il-benna li tinstab fil-ktieb innifsu. Żgur li għadna l-bogħod mill-metodu li bih għandna ngħaddu l-ktieb lill-istudenti, b’mod li jgħożżuh u jibqgħu jfittxuh anke wara li jiksbu ċ-ċertifikati jew jiggradwaw.

            Għalhekk hu meħtieġ li nibdlu t-triq.  Nibdlu s-sistema. Nintroduċu uċuħ u ideat oħrajn biex bihom inwasslu l-ktieb u l-kontenut tiegħu b’aktar għaqal u mħabba. Forsi wkoll wasal iż-żmien li nibdlu l-ktieb innifsu biex dan ikun aktar ilellex, aktar ħabib, aktar żagħżugħ. U dan jista’ jsir billi jkun hemm parteċipazzjoni u firxa sħiħa ta’ kitbiet. Ngħidu aħna, fil-poeżiji ppreżentati lill-istudenti, kemm hemm poeżiji li jirriflettu ħsibijiet dwar il-ġrajjiet kurrenti? Kemm hemm poeżiji li nistgħu nqisuhom bħala l-mera taż-żmien post-kolonjali, tal-mużika moderna, tal-moda u l-istil tal-ħajja bis-sabiħ u l-ikreħ tagħha li tinbidel mal-milja tas-snin?

            Dan juri wkoll li l-poeta għandu jkun ukoll modern. Għandu joħroġ minn kamartu, jterraq fit-toroq tan-nies, iħoss l-ajma u d-daħk tal-kotra u minn hemm jitnebaħ jew tal-inqas jasal biex iżejjen il-poeżija bl-idjoma ta’ ħsus il-poplu. Irridu ngħallmu u nuru li l-poeżija, minnha nfisha hija arti. Arti li tgħodd ferm għall-ħajja mgħaġġla ta’ llum. U dan mhux l-ewwel darba li għednieh u wassalnieh minn din il-paġna. L-Arti tal-poeta hija li fi ftit kliem jgħid u jwassallek storja li ssoltu trid kwarta jew aktar biex taqra u tifhem. Fil-ħajja mgħaġġla ta’ llum forsi mhux la kemm issib kwarta…iżda żgur li ssib tliet minuti biex taqra poeżija!

U nerġgħu lura lejn fejn bdejna.  Il-poeta qed jagħmel dan kollu biex ikun imfittex mill-qarrejja? U, il-poeta qed jingħata dan l-isfog biex wara li jimraħ u jikteb it-tnebbih, jara x-xogħol tiegħu mwassal lill-qarrejja u, fuq kollox lill-istudenti li huma l-ġenerazzjoni ta’ għada? 

Some Poems from the dark

read slowly

I

slowly

very slowly

left myself

and there was empty space

millions of dots to form the void

and I was not -

light - red and bright

I climbed

high

over and above

there was love

woven with blue

the green was not true

and it blew

the soft

slowly away

back into the heavy clay

the scarecrow

The eagle ate my eyes,

I did not bleed, I felt the pains

seeing my friends going for war,

I stayed in my field

neither feeling the cold nor the heat.

The hat was a robin’s hood

the dress I wore was in regress

and in shame showed both my legs

spread apart and planted in the soil;

I had to scare the crows

but instead they nestled in my soul.

insane

while the bluebird sang my song

with the beat of falling leaves

and raindrops into puddles grow

tune the inner mind to say -

            I do not want to live again

across the miles it travels fast

changing the colour and sound

apart from blood and blood

it lives on what comes from the ground -

            I do not want to be burnt again

praise the healer of the dead

who sings the nightmare on a tree

withers white to life beyond

when the sun sets deep in the sea -

            I will never be dead again

another day

to pour hails of blessings

when you have not

to feel old when you’re young

and the rain falling

puts you down

to feel hurt and burnt

when your brother suffers the pain

to walk through puddles

and see reflecting there

visions unknown -

to feel afraid

when light makes shadow or shade

to go on and on

the rain washing you

unchanged you walk on

with the spirit of the day

immortal isle

blossoms that filled the eye

masked the turkish curves that veiled

reality from the horror movies

of an egyptian-nile flooded and loved

with phoebus stroking my delights

pitted in stones of cold ice

ophidians crawling around the tighs

of featured feaces frozen roses brown

till the placeless plaque melted

and fell ill on the door-step

of my nowhere immortal isle

raindrops...in july

hail beautiful fresh raindrops

come down and clean

the dirty dusty streets

of this scourged island

            and as the raindrops fall

            my sad heart crawls

            towards the grey skies

            and happiness shines

            and lightens my spirits

hail golden raindrops

sweep away the long summers

help us travel in idle slumbers

and filter the cool clear air

from all that has been said

by all those heated heads

strangely enough it rained today

anything can happen on any day

bewitched by the system

converted by time

we were squeezed to believe

that all is well and planned

to remain as it has always been

till today when raindrops

fell to freshen the july crops

           

while the farmer smoked a pipe

in the solitude of his mind         

Pubblikazzjonijiet u Qari

            Huwa ta’ nkoraġġiment kbir li f’pajjiżna, kull sena tara numru tant kbir ta’ pubblikazzjonijiet ta’ kotba. Eżerċizzju bħal dan jagħmel tajjeb kemm għall-ilsien Malti, kif ukoll għall-awturi. Meta wieħed jifli dan kollu jifhem li hemm diversi nies imdaħħla f’dan ix-xogħol. L-ewwelnet għandek l-awtur, imbagħad dawk in-nies li jissetjaw it-test u jħejju l-qoxra għand il-pubblikatur. Wara jidħol is-sehem tal-bejjiegħa tal-ħwienet minn fejn il-konsumatur/qarrej jista’ jikseb kopja tax-xogħol mitbugħ.            Dan kollu juri li l-ħidma sfiqa u d-determinazzjoni għal tul ta’ żmien min-naħa tal-kittieb, tasal biex fi ftit ġimgħat timmanifesta fi prodott lest għall-konsum tal-qarrejja. Tajjeb li dan kollu nżommuh f’moħħna, nifhmuh u fuq kollox napprezzawh. Xogħol letterarju u ta’ livell ma jaqax mis-sema. L-awtur irid jhewden, ifassal, jimmaterjalizza ħsibijietu u wara li jgħaqqad jew iwarrab xi wħud minnhom, jgħaddi biex jibda jikteb. Dak li joħroġ mill-pinna mhux dejjem jogħġob lill-kittieb, tant li spiss ikollu jerġa’ jikteb partijiet sħaħ mill-ġdid.
            Sa ma jiġi biex jersaq għand pubblikatur, l-awtur għandu bosta xogħol li spiss ikollu jdur lejn ħbieb tiegħu sabiex jagħtuh daqqa t’id. U fuq kollox jiddependi wkoll fuq it-tip ta’ pubblikazzjoni. Hemm differenza bejn ktieb ta’ poeżiji għal wieħed ta’ novelli, bejn rumanz u ktieb ta’ riċerka. Kull awtur, aktarx li jsib l-aħjar mogħdija biex iterraq fiha, u minn hemm joħroġ ix-xogħol tiegħu. Iżda l-ebda xogħol ma jista’ jilħaq quċċata kemm-il darba ma jiġix stampat jew ma jinqarax.
            Il-kitba tmur lura aktar minn elfejn sena. F’dak il-bidu, l-ewwel kitbiet saru f’suriet ta’ graffitti fuq il-ħaġar, imbagħad fuq l-injam jew fuq il-ħarir. Kien hemm bnadi fejn il-kitba saret fuq twavel tat-tafal u anke fuq il-papiru. L-għan ewlieni tal-awtur kien li jħalli t-tifkiriet u l-ħsibijiet tiegħu lil dawk ta’ warajh. Għalhekk, nistgħu ngħidu li l-ħsieb, sa mill-bidu kien li l-kitba tiġi apprezzata.
            F’pajjiżna għaddejna minn rivoluzzjoni sħiħa kemm fil-kitba kif ukoll fl-istampar. Insibu li sal-bidu tas-seklu li għadda, l-aktar popolari kienu l-faxxikli. L-awtur kien jistampa x-xogħol tiegħu f’ġabra ta’ erba’ jew tmien paġni kull ftit jiem, imbagħad joħorġu jbiegħu dawn il-faxxikli f’xi tilar fl-ibliet u l-irħula. Wara li jintebqu madwar tletin faxxiklu, aktarx li x-xogħol ikun wasal fi tmiemu.  Min jixtri jew jabbona f’dawn il-faxxikli kien jaqrahom u jerfagħhom.  Kien hemm dawk l-uħud li kienu jgħadduhom lil xi stampaturi biex jgħaqqduhom flimkien u jillegawhom f’forma ta’ ktieb.
            Illum, ir-rivoluzzjoni tal-istampar laħqet qċaċet differenti, fejn wara li l-awtur iressaq ix-xogħol tiegħu, fi ftit jiem ikollu f’idejh in-numru ta’ kopji li jkun irid. Imbagħad jgħaddi biex iqassam dan il-ktieb.  Jista’ jkun li hawn għadna ftit lura, għaliex jekk awtur jagħżel li jippubblika xi xogħol, ftit li xejn isib għajnuna tajba u xierqa biex iqassam il-kotba fil-ħwienet. Awtur li jagħmel hekk joħroġ somma flus ġmielha minn butu, u d-distributuri jkunu jridu sehem tajjeb. B’hekk, ftit li xejn tibqagħlu tama li tal-inqas jiġbor flusu.
            Meta nħarsu lejn il-lista ta’ kotba li jkunu ħarġu matul is-sena, wieħed jiskanta kif f’din iċ-ċokon ta’ gżira għandna tant pubblikazzjonijiet. Ħarsa lejn il-kotba li jitressqu għall-premju nsibu li fl-2009 ġew mitbugħa madwar 150 ktieb. Jista’ jkun li hemm oħrajn li għal xi raġuni jew oħra lanqas jitħajru jressqu l-ktieb għal dan il-premju. Iżda 150 ktieb f’popolazzjoni daqstant żgħir, u ċirkulazzjoni ta’ qarrejja ferm iżgħar, huwa numru sabiħ u nkoraġġanti.
            Huwa minnu li dan l-aħħar żdiedu sew il-kotba biografiċi u ta’ riċerka, iżda jidher li l-popolarita` tal-qari baqgħet iffukata lejn in-novella u r-rumanz. Ma’ dawn żdiedet sew l-attivita` fil-kitba u l-produzzjoni ta’ kotba mmirati lejn it-tfal u l-adoloxxenti. Hemm diversi raġunijiet għaliex din ir-rokna bdiet timtela ġmielha, u m’għandniex għalfejn nidħlu f’aktar dettalji.  L-importanti hu li l-ktieb jilħaq u jżomm il-livell tiegħu. L-importanti jibqa’ li l-qarrejja jkomplu jiżdiedu u jsibu l-faraġ u l-avventura fil-qari.
            Forsi f’pajjiżna jonqos xi ħaġa elementari ħafna biex inkomplu nżidu l-qari u nsiru tassew nazzjon li napprezzaw il-ktieb u l-ħidma tal-awtur u l-pubblikatur. Min jaf kieku l-Kunsilli Lokali tagħna, fl-irħula u l-ibliet, jagħmlu monument li jissimbolizza l-ktieb u l-qari?  Min jaf kieku jibda jingħata aktar ġieħ lill-awturi li mietu billi kull ċertu żmien infakkruhom?  Min jaf kieku nibdew nistiednu lill-awturi biex jitkelmu dwar l-esperjenzi tagħhom u aktar, dwar ix-xogħol li jkun għadhom kemm ippubblikaw? Għaliex le, forsi nimxu pass ieħor ’il quddiem!

Some Poems by Francis Galea

cosmos

in the aquarium of still waters

there is a type of liquid

which isn’t dormant

and ridden in vain

like a penguin in isolation

waiting for the sun to melt the ice

in the aquarium of melting waters

the atomic scientist

crippled with artificial lights

scourged the shrunken kidneys

hanging from their tubes

and opened his pelican mouth

looking for fresh fish

in a red sea of blood

in the aquarium with two horizons

on one side there’s the moon

and on the otherside the sun

there is the scientist dying of cancer

drowned in his salty tears

searching for the original inspiring thought

that he cannot recollect

            how far is there between me and the closest star

            if I am measured by the dark nights

            and the stars by light years..?

Anu looked afar

inwards

and

outwards

and in a wink

everything was formed in its beauty

a bit better

than it is today

the primal scream

I looked for you

in the dark caves

five seconds ago

and saw only a ray of light

from a star twinkling from afar

I looked for you

two seconds after the beginning

in the frightful catacombs

in the elegy of darkness

written in a poem

I looked for you

in the green beastly image

a second before now

among the watery voices

and heard the living echoing call

of the shepherd’s universal cry

I looked for you

in thin static light

embracing yourself

and disappearing with the music

of silvery metal in empty space

a cold frozen body

            life is hard when you live it

            daily

            between purgatory and hell

the inner self

inside the world

there is a nucleus dancing

lost in life that spins past away

in life melted in blood

like the sacred jealous virus

listening to the prayer of a virgin woman

her face dry and wrinkled like cactus

in her heart an oasis of pure clear water

in the centre of the universe

there is a big heart heeded

swollen and preaching the love

of the approaching planet in orbit

free from the cheap events of those who pose

the shadow of the plough that splits the earth

in the core of the heart

heaped with healthy bubbling blood

pushing the saddened broken life

through a veil that filters and shortens the breath

towards the sick mouth crying

for the challenged and lost peace

swollowed by the rich

inside the self

there is the doubt that breaks the word

and leaves a dark and noisy crack

above all

inside the self

there is still me…

Kotba, Kotba Kotba…u min jaqra?

                                    

            Tinħasad meta tisma’ ċerti ħwejjeġ. Tkun trid tgħid li kont tobsor, u allura jfisser ukoll li bħal donnu qatt ma ridt taċċetta, u fl-istess waqt taf li qatt ma kont ridt temmen li s-sitwazzjoni hija daqstant ħażina.  U aktar ma nippruvaw inkunu pożittivi, aktar inkunu qed nidħku bina nfusna. Inkunu qed nixħtu t-trab taħt it-tapin, ngħidu li ġej il-bnazzi meta fil-fatt ikun riesaq lejna l-maltemp.

            Ftit tal-ġimgħat ilu fil-paġna letterarja tal-ġurnal it-Torca konna staqsejna jekk il-Maltin jaqrawx. U fost ħwejjeġ oħra għedna wkoll li hemm mezzi oħrajn ta’ kif nistgħu nħarsu lejn il-qari, u naraw jew noħorġu statistika ta’ kemm tassew hawn nies fost il-Maltin u l-Għawdxin li jaqraw.  Ilmentajna li hawn nuqqas kbir ta’ xiri ta’ kotba, kemm l-awtur ibagħti biex ibiegħ xogħlijietu. Illum nistgħu nżidu wkoll li rokna li tmexxi ’l quddiem il-bejgħ tal-ktieb tinsab biss fost dawk l-awturi li għandhom il-kotba tagħhom fil-kurrikulu. U dan għax il-ktieb irid jinxtara bilfors!  Għax hemm każi fejn meta l-istudent jirnexxilu jikseb in-noti dwar il-ktieb, anke hawn jaħrab milli jixtrih!

            Fejn iwassalna dan kollu?  U għaliex wara biss xahar ħassejna li kellna nerġgħu niktbu dwar dan is-suġġett? 

• L-ewwel nett għaliex inħossu li għandna nsammru aktar fuq il-musmar…ħa jidħol ġewwa biżżejjed li dawk kollha responsabbli jibdew iħossu l-weġgħa u ma jaħarbux minnha.
• It-tieni għaliex konxji mir-rata allarmanti ta’ żgħażagħ illitterati li ħerġin mill-iskejjel tagħna llum, fl-2011, ma nistgħux nibqgħu siekta quddiem sitwazzjoni hekk kerha.
• It-tielet karba hija għaliex ma nistgħux nibqgħu siekta quddiem sitwazzjoni li għad hawn min jgħid li l-poplu Malti u Għawdxi jaqra meta l-istampa turi mod ieħor.
• Ir-raba’ kawża hi l-kummentarju ta’ Kijt Azzopardi fil-paġna tat-22 ta’ Mejju li għadda fejn wera li f’pajjiżna fil-klassi tal-primarja sa fuq nett għad għandna l-attitudni tal-għalliem u l-bqija fil-klassi jridu joqogħdu siekta biex jitgħallmu.
• Il-ħames u l-aħħar kawża mressqa llum hi dik li dehret fil-ħarġa tat-Torċa tad-29 ta’ Mejju fejn waslitilna l-aħbar li kixfet id-diżastru totali li fost popolazzjoni ta’ 6,000 ruħ fil-belt Valletta, f’sena l-librerija sellfet 237 ktieb, li jfisser lanqas ktieb wieħed kuljum.

            Għaliex qed nippreżentaw dan il-kwadru tant negattiv u ikraħ?  Jaqbel li nibdlu t-tattika jew għandna nibqgħu mixjin mat-triq maqbuda minn ħaddieħor u ngħidu li kollox miexi sew? B’dan li qed nagħmlu kemm naħa u kemm oħra, kif se nqanqlu lill-poplu, kif se nagħmlulu l-kuraġġ jinbidel, kif se nfehmuh li l-qari fih l-akbar tagħlim, kif se nipperswaduh li l-ktieb huwa l-akbar ħabib li qatt ma tista’ tiġġieled miegħu?? Nitolbu lil dawk kollha li jmexxu l-libreriji fil-bliet u l-irħula tagħna biex jagħtuna statistika kemm fl-aħħar sentejn isselfu kotba mingħandhom? Jekk jagħmlu hekk ikunu ta’ għajnuna kbira biex nimxu ’l quddiem.

            Hemm bosta ħwejjeġ li jistgħu jibdlu din l-attitudni u jġiegħluna nkunu aktar pożittivi. Fost dawn żgur li teżisti tama ta’ bidla fis-sistema edukattiva, u bidla akbar fl-ewwel jiem tar-raġuni tat-tifel u t-tifla li jmorru l-iskola.  Ma jistax ikun li nibqgħu ngħaffġulhom rashom bejn il-qxur tal-ktieb u nippressawhom jistudjaw.  Irridu ngħallmuhom jaqraw, u minn dak it-tagħlim, li ma jkunx li nitimgħu r-ross bil-labra, jagħrfu jwieġbu l-mistoqsijiet magħmulin bis-sens fil-karti tal-eżami.  Jagħrfu li mill-qari qed ikabbru l-moħħ, il-ħsieb u l-għerf tagħhom biex jgħixu u jifhmu l-ħajja aħjar minn kif fehmuha u għexuha dawk ta’ qabilhom.

            Lil dawn l-ulied irridu ndaħħluhom f’dinja ġdida fejn nuruhom il-kobor tal-għerf miġbur ġol-ktieb. Nuruhom li minkejja l-biża’ li kellna ftit tas-snin ilu li l-kompjuter se jieħu post il-ktieb, il-ktieb xorta baqa’ qawwi,  xorta baqa’ jeżisti, xorta baqa’ mfittex kemm biex jinqara u kemm biex jiġi rreġistrat fuqu t-tnebbih, l-ispirazzjoni u l-istudju ta’ bosta kittieba madwar id-dinja. Dan huwa eżerċizzju li mhux se jagħtina r-riżultat mil-lum għal għada.  Eżerċizzju li rridu naħdmu ħafna u bis-sħiħ biex nibdew naqtgħu l-frott fl-inqas żmien possibbli.

            Għalhekk, l-almu tagħna jrid jiffoka fuq il-klassijiet tal-kindergarten u l-primarji. Hemm irridu nrawmu l-imħabba u l-għożża lejn il-ktieb. Nuru lil uliedna li fil-ktieb hemm is-soluzzjoni ta’ kollox, hemm il-minjiera tal-għerf, hemm it-tweġiba għal bosta mill-mistoqsijiet li ta’ kuljum jitwieldu f’moħħna. B’hekk inkunu għamilna l-ewwel pass għaqli lejn soċjeta` aħjar, soċjeta` aktar mgħallma u mħarrġa. Dan  għaliex minbarra li nrawmu l-imħabba lejn il-ktieb, inkunu wkoll qed neqirdu l-illitteriżmu u ngħinu biex jissawru l-karattri sħaħ ta’ soċjeta` li tassew tifhem u taħseb qabel ma twettaq. Soċjeta` li tagħraf tistaqsi lilha nfisha u ssawwar il-ħsieb, u mhux soċjeta` li toqgħod għal dak li jgħidulha, dak li jgħallmuha mingħajr ma tistaqsi l-kif u l-għaliex.

            Ejjew mela nkunu protagonisti fit-tiswir ta’ din is-soċjeta` ta’ għada li fiha jkun hemm subien u bniet għaqlin li għamlu użu sħiħ mill-ktieb, u li għal kull kelma li ngħidulhom, jgħidulna:  imma t-tali awtur mhux hekk qal u mhux hekk kiteb, jew għandek raġun għax dik l-awtriċi hekk kitbet u hekk fissret fix-xogħol tagħha.

Jien rifless f'poezija

weġgħet il-kelma…

ix-xewqa tal-arti

tittewweb biex nagħti

minn ħini meta għajjien

minn saħti meta mifluġ

            ħa nsawwar kitba ġdida

            mill-ħsieb profound

            ta’ ġirja

            minn kewkba għall-oħra

ix-xewqa tal-għanja

li qatt ma nkitbet

tistejqer la nqum

’l għada li nixrob xarba

li ssaffi l-intern

            ħa minn qiegħ l-art

            mill-ħsieb immerraq

            nibni kliem

            minn dinja għal dinja

u ninftiehem

u nikber

fl-univers imkabbar

u ngħib

nitnikket

fil-qiegħa tal-art

            li tilfet it-tama

            li baqgħet tistenna x-xita

            li tixtieq tinħadem mill-ġdid

            minn dak il-bidwi

            li ħabbha u miet

hekk l-arti titlibbes

bil-ġmiel tal-ewwel ħolqien

fg                     30.05.2011